DINOZAURY

KOSMOS

Dinozaury-zroznicowany sklad zauropsydow. Pojawily sie w triasie, okolo 237 milionow lat temu. Stanowily dominujaca grupe kregowcow ladowych od poczatku jury (okolo 201 milionow lat temu) przez 135 milionow lat, do konca kredy (66 milionow lat temu), kiedy wymieranie kredowe (wyznaczajace granice kreda-trzeciorzed i koniec mezozoiku) doprowadzilo do znikniecia wiekszosci linii. Zapis kopalny wskazuje, ze w jurze ptaki wyewoluowaly z dinozaurow zaliczanych do teropodow, wobec czego przez literature przedmiotu wydana w XXI wieku uznawane sa za grupe dinozaurow. Przezywajac katastrofe sprzed 66 milionow lat, dzieki swym potomkom staly sie kontynuatorami linii dinozaurow po czasy wspolczesne. Do ostatnich dziesiecioleci XX wieku wszystkie grupy dinozaurow uznawano za wymarle. Jednakze zapis kopalny wskazuje, ze ptaki, nazywane dzis w jezyku angielskim avian dinosaurs (ptasie dinozaury), sa wspolczesnymi potomkami opierzonych dinozaurow. Wyewoluowaly one ze swych teropodzich przodkow w okresie jury. Wobec tego ptaki stanowia jedyna linie dinozaurow, ktora przetrwala zaglade. Wobec powyzszego do dinozaurow zalicza sie rowniez ptaki. Z kolei dinozaury nie bedace ptakami okresla sie mianem non-avian dinosaurs, tlumaczonym na jezyk polski jako nieptasie dinozaury, pojawia sie tez okreslenie nieptasie teropody. Dinozaury to z taksonomicznego, morfologicznego i ekologicznego punktu widzenia zroznicowana grupa zwierzat. Do ptakow zaliczanych jest obecnie ponad 10 000 gatunkow, co czyni je najbardziej zroznicowana grupa kregowcow z wyjatkiem okonioksztaltnych. Dzieki dowodom kopalnym do 2006 paleontolodzy wyroznili ponad 500 rodzajow i ponad tysiac gatunkow nieptasich dinozaurow, podczas gdy w 2014 liczba opisanych rodzajow wynosila 943. Dinozaury zamieszkiwaly wszystkie kontynenty na wszystkich bowiem znajdowane sa ich szczatki kopalne, jak i wystepuja wspolczesne gatunki. Zaliczaja sie do nich zarowno roslinozercy, jak i miesozercy. Pierwotnie cechowala je dwunoznosc, ale wiele wymarlych grup obejmowalo formy czworonozne, a takze poruszajace sie zarowno na dwoch, jak i na czterech lapach. Liczne grupy wyksztalcily wyszukane struktury, jak rogi czy kryzy. Niektore taksony wymarle wyksztalcaly takze takie modyfikacje szkieletu, jak kolce czy pancerz. Potwierdzono skladanie jaj i budowe gniazd u wszystkich grup. O ile dzisiejsze ptaki osiagaja zazwyczaj niewielkie rozmiary, co wiaze sie z umiejetnoscia lotu, formy prehistoryczne osiagaly czesto duze rozmiary. Najwieksze zauropody mogly osiagac nawet 58 m dlugosci przy wysokosci 9,25 m. Wizja nieptasich dinozaurow jako jednorodnie gigantycznych jest jednak nieprawdziwa, wynika z wiekszej tendencji do zachowywania sie duzych kosci. Wiele nieptasich dinozaurow bylo niewielkich rozmiarow, jak mierzacy okolo 50 cm dlugosci Xixianykus. Nazwa dinozaury oznacza straszne jaszczurki.

Wszechswiat - wszystko, co fizycznie istnieje: cala przestrzen, czas, prawa fizyki, stale fizyczne oraz wszystkie formy energii i materii. Wedlug powszechnie przyjetych teorii potwierdzonych przez rozne dane obserwacyjne wiek Wszechswiata wynosi w przyblizeniu 13,82 miliarda lat. Srednica widzialnego Wszechswiata (przy przyjeciu pojecia wspolrzednych wspolporuszajacych sie) to ok. 91-93 miliardow lat swietlnych. Nie da sie okreslic rozmiarow calego Wszechswiata mozliwe, ze jest nieskonczony. Obserwacje naukowe oraz rozwoj teorii fizycznych doprowadzily do wnioskowania o skladzie i ewolucji Wszechswiata.. Zgodnie z najpowszechniejszym modelem kosmologicznym Lambda-CDM wiekszosc materii i energii znajdujacej sie we Wszechswiecie przybiera forme ciemnej materii i ciemnej energii.Nasz uklad sloneczny obejmuje planety:Merkury,Wenus,Ziemia,Mars<--(planety skalne),Jowisz,Saturn,Uran,Neptun<--(planety gazowe).